Hakikat,
birbirinden farklı iki disiplinin, sanat ve arkeolojinin kesişim noktasıdır.
Her iki disiplin kendine özgü dil ve yöntemlerle hakikati arar. Yüzü geçmişe
dönük arkeoloji, insanoğlunun maddi üretimlerinden yola çıkarak, eski
uygarlıkların sosyolojik, ekonomik, kültürel yapılanmalarını tarihsel bir dizge
içinde ortaya çıkarır. Kadim uygarlıkların üzerindeki toprağı kaldırarak adeta
hakikati aralar. Sanatın yüzü ise geleceğe dönüktür. Geçmiş ve bugünden
referanslarla, bilimin, siyasetin, ekonomik çıkarların, üzerini örtüğü
gerçeklikleri görünür kılmaya çalışır.
Sanatçı
Safiye Başar, ‘Hakikati Ara-la-mak’ adlı sergisinde arkeoloji biliminin teknik
ve yöntemleriyle yakın geçmişin endüstriyel mirası, Yarımca Porselen
kalıntılarına odaklanıyor. Alegorik yaklaşımlar içeren çalışmalarında Başar,
Türkiye’de özelleştirme dalgasıyla birlikte gelen toplumsal, kültürel yıkım
üzerine yeniden düşünmeyi öneriyor. Hakikatin önündeki perdeyi aralamaya çabalıyor.
Yarımca
Porselen Cumhuriyet Dönemi kalkınma politikaları çerçevesinde planlanmış bir
kamu iştirakidir. Dışa bağımlılığı
azaltmak ve halkın günlük ihtiyaçlarını daha ucuza temin edebilmesini sağlamak
amacıyla, Sümerbank çatısı altında 1968’de üretime başlamıştır. Yaklaşık iki bin
çalışanıyla özelleştirildiği 1998 yılına kadar kesintisiz üretimini
sürdürmüştür. Yarımca Porselen küçük bir işlik değil, kuruluşunda ülke
ihtiyacının %70’ni karşılaması planlanan dev bir fabrikadır. Fabrikanın
özelleştirilme süreçlerinin ardından makinaları sökülmüş ve atölyeleri
yıkılmıştır.
Başar bu
sergi kapsamında sunduğu ‘Bir Kazı Güncesi’ adlı çalışmasıyla bu yıkımın
izlerini sürmektedir. Triptik video yerleştirmede fabrika kalıntılarındaki seramik
panoyu ortaya çıkarma süreci, mekânın güncel durumundan edinilen görsel
notlarla aktarılmaktadır. Sanatçının
arkeologların kurtarma kazılarıyla ilişkilendirdiği bu çalışma, özelleştirme
süreciyle birlikte gelen yıkımın sadece ekonomik boyutlarıyla sınırlandırılamayacağına,
bunun aynı zamanda kültürel bir yıkım olduğuna da işaret etmektedir.
Özelleştirme
sürecinden ve yıkımdan etkilenen, Yarımca Porselen Fabrikasının asıl lokomotifi
olan özellikle kadın işçiler, sergideki müdahale edilmiş fotoğraflar serisinin
ana konusunu oluşturmaktadır. Dokümanter bir dil içeren bu seride Başar,
kadının çalışma hayatındaki yeri üzerine süren tartışmaları yeniden açmaktadır.
'‘68 Hatırası II'', Fotoğraf, Müdahale edilmiş belge, 50x70 cm, 2019
‘Bir Kazı Güncesi’ , Video Yerleştirme, 5.33 sn., 2019
‘Bir
Kazı Güncesi’ adlı çalışma Yarımca Porselen Fabrikası üzerinden Türkiye’deki
özelleştirme süreciyle birlikte gelen yıkımın izlerini sürmektedir. Üç parçalı
video yerleştirmede fabrika
kalıntılarındaki seramik panoyu ortaya çıkarma süreci, mekânın güncel
durumundan edinilen görsel notlarla aktarılmaktadır.
Ateşhane Açma (02.06.2019-01.09.2019)
Video, 4 dk. 2019
Çalışma
Yarımca Porselen Fabrikası’nın yapım sürecinde kullanılan fırın planlarından
yararlanılarak üzerinden Türkiye’deki özelleştirme süreciyle birlikte gelen
yıkımın izlerini sürmektedir. Üç parçalı video yerleştirmede fabrika kalıntılarındaki seramik panoyu ortaya
çıkarma süreci, mekânın güncel durumundan edinilen görsel notlarla
aktarılmaktadır.
Safiye Başar’ın
Video yerleştirme, buluntu nesne ve fotoğraf sergisi
21 Eylül-2 Ekim 2019, Galeri Mod
Caferağa Mahallesi Cemal Süreya Sokak No: 39 Kadıköy-İstanbul
instagram: galerimod.online
facebook: galerimod
